KLASIK DANA: The Clash – Sandinista! [1980]
Kako bi izgledao savršen album za pusto ostrvo? Da ste okruženi okeanom i da imate samo jedan album koji bi ste slušali iznova i iznova, koji bi to bio album? Moj odgovor je Sandinista! od The Clasha.
Pre četrdeset godina Kleš je nadmašio sebe izbacivši jedan od najhrabrijih i najambicioznijih albuma koje muzika do dan danas pamti. Nakon planetarnog uspeha koji im je doneo savršeni ’’London Calling’’ (1979) londoska grupa je mogla da ubaci u ler i da krcka stečenu slavu, no to ne bi bio Kleš.
Džo Stramer (vokal i ritam gitara), Mik Džons (vokal i solo gitara), Pol Simonon (vokal i bas) i Toper Hedon (vokal i bubanj) nikada nisu igrali na sigurno. Već sa pločom ’’London calling’’ su uspeli da iskoče iz zatvorenog kruga ponavljanja zvuka na svakom albumu, ukletog kruga u koji se mnogi pank bendovi zauvek zatvore. Smatrali su da nema poente nastavljati rad dalje, ako nemaju nešto novo da kažu.
Dozvolili su sebi da se oprobaju u različitim žanrovima, poput regea, daba, rokabilija, popa, ska, čak i repa koji je tada još bio u pelenama iz današnje tačke gledišta. Nisu se gadili inovacija u muzici, već su ih oberučke i sa osmehom prihvatali. Poput glasnika će najaviti tektonske promene koje će muzici doneti decenija koja sledi.
Razlog toj radoznalosti verovatno leži i u samoj biti Džo Stramera, vođe Kleša. Dete diplomatske porodice, rođen u Turskoj, zatim je živeo u Egiptu, Meksiku i Zapadnoj Nemačkoj, poput sunđera je upijao uticaje orijenta, mediterana i britanske kulture. Tome moramo dodati opsednutost Pola Simonona muzikom Jamajke, kao i Mika Džonsa američkom novom scenom. Konačan proizvod je pakleni koktel koji se zove Sandinista!
Photo: Ian Goold
Neverovatno je da su čitav materijal snimili za samo tri nedelje, tokom kojih su pojedine pesme snimljene iz prvog pokušaja, što celom materijalu daje svežu aromu. Početni plan grupe je bio da umesto novog albuma izdaju po jedan singl mesečno. Ta ideja se izdavačkoj kući CBS nikako nije dopala, iz razloga što je cena singlice neuporedivo jeftinija od LP (long play) albuma. Kako su odnosi na relaciji Kleš i CBS bili na tankom ledu, Stramer i družina se odlučuju za lucidan potez i predlažu izdavanje trostrukog albuma koji bi se prodavao kao običan. To sa jedne strane možemo shvatiti kao srednji prst izdavaču, koji je samo mislio na zaradu, a sa druge strane kao veliki ustupak slušaocu, jer bi njega verovatno odbila preskupa cena trostrukog albuma na kojem se pronašlo čak trideset i šest pesama.
Sada, zamislite samo šok kod tinejdžera koji je kupio svežu ploču, trči kući i stavlja iglu na prvu brazdu i umesto neke nove ’’Janie Jones’’ iz zvučnika izleće ’’Magnificent seven’’.
Ring, ring, it's 7:00 A.M.
Move yourself to go again
Cold water in the face
Brings you back to this awful place
Knuckle merchants and your bankers too
Must get up and learn those rules
Weather man and the crazy chief
One says sun and one says sleet.
Nivo hrabrosti i cohones-a da se otvori album sa ovakvom pesmom nema ni jedan drugi bend. Grupa koja je slovila za pionira panka počinje album sa rep pesmom. Samo mesec dana pošto se album pojavio ulice Njujorka su kreštale od bum boksova (prenosivi kasetofon sa velikim zvučnicima) sa kojih je išla ova stvar.
’’Ivan meets G.I. Joe’’ nam u fanki dens ritmu govori o plesu do smrti između Medveda Ivana i vojnika Džoa, gde je alegorično oslikan Hladni rat i diplomatski odnosi na relaciji Vašington – Moskva.
’’One more time’’ je sjajna đuskava rege dub stvar koju i dan danas možete da čujete u dobrim klubovima kada izađete da igrate.
Zaokret pravi ’’Rebel waltz’’, romantičan prikaz borbe revolucionara protiv diktatorskog režima, gde je mladost vojnika žrtvovana, pa umesto da pita za ples simpatiju, pleše sa puškom u ruci u taktu baraže topova.
So we danced with a rifle, to the rhythm of the gun
In a glade through the trees I saw my only one
Then the earth seemed to rise hell hot as the sun
The soldiers were dying, there was tune to the sighing.
The song was an old rebel one.
Sam naziv albuma je inspirisan pokretom nacionalnog oslobođenja Nikaragve (Frente Sandinista de Liberación Nacional, FSLN). To ne čudi, znajući da je Kleš uvek slovio za bend levog opredeljenja, te su na samom početku karijere nebrojano puta svirali na antifašističkim tribinama u Engleskoj.
Slične teme antiimperijalizma možemo pronaći u ’’Washington bullets’’, snažnoj kritici spoljne politike Sjedinjenih Američkih Država sa kraja sedamdesetih godina dvadesetog veka.
For the very first time ever,
When they had a revolution in Nicaragua,
There was no interference from America
Human rights in America
Well the people fought the leader,
And up he flew
With no Washington bullets what else could he do?
Sledeća stvar koju ne smem izostaviti jeste ’’Police on my back’’, obrada hita grupe The Equals, koju potpisuje Edi Grant. Kleš joj je dao novo pankersko ruho sa nitnama i zihernadlama, te glas Mika Džonsa zvuči kao dah osumnjičenog dok pokušava da zavara tragove organima gonjenja.
’’Brodway’’ je poseban dragulj koji nas smešta na zadnje sedište širokog Kadilaka koji krstari po čuvenom njujorškom bulevaru. Svako svetlo je zeleno, a ulice oko nas su potpuno puste. Pesma što traje duže papučica gasa je snažnije nagažena i naš Kadilak zuji kroz svaku raskrsnicu.
Slušajući Sandinistu Vi otvarate atlas. Čas se vozite Brodvejem, čas ste u kvartovima Hemersmita, čas plešete bosi na ulicama Kingstona, a čas ste sa ustanicima u Južnoj Americi. Ne dozvolite da vas njegov obim zaplaši, jer od prvog do poslednjeg tona povešće Vas na neponovljivo putovanje. Dok se ploča okreće vi ste na svim tim mestima i možete da udahnete iskrenost ideala revolucionara, znoj koji se sliva sa čela vojnika Džoa dok igra sa medvedom Ivanom i topot koraka izgnanika koji utiče policiji. Čujete zvuk slobode koji ostavlja bučni Kadilak, dok juri praznim ulicama u tri ujutru. U tome leži snaga ovog albuma.
